บันทึกการเรียน ครั้งที่ 2

บันทึกการเรียน ครั้งที่ 2

วันที่ 24 มกราคม 2561

เวลา 08.30 – 11.30 น.

ความรู้ที่ได้รับ

ความหมายของการบริหารการศึกษา ( Education Administration )

การบริหารการศึกษา แยกออกเป็น 2 คำ คือ การบริหาร และ การศึกษา

 “การบริหาร” มีผู้ให้ความหมายไว้หลากหลาย ทั้งคล้ายๆกันและแตกต่างกัน คือ
     - การบริหาร คือ ศิลปะของการทำงานให้สำเร็จโดยใช้บุคคลอื่น
     - การบริหาร คือ การทำงานของคณะบุคคล ตั้งแต่ 2 คนขึ้นไป ที่ร่วมกันปฏิบัติการให้บรรลุเป้าหมายร่วมกัน
     - การบริหาร คือ การที่บุคคลตั้งแต่สองคนขึ้นไปร่วมกันทำงาน เพื่อจุดประสงค์อย่างเดียวกัน
            จากความหมายของ “การบริหาร” พอสรุปได้ว่า “การดำเนินงานของกลุ่มบุคคลเพื่อให้บรรลุจุดประสงค์ที่วางไว้”

“การศึกษา” มีผู้ให้ความหมายไว้คล้ายๆกัน ดังนี้
     - การศึกษา คือ ความเจริญงอกงาม ทั้งร่างกาย อารมณ์ สังคมและสติปัญญา

     - การศึกษา คือ การสร้างเสริมประสบการณ์ให้ชีวิต

     - การศึกษา คือ เครื่องมือที่ทำให้เกิดความเจริญงอกงามทุกทางในตัวบุคคล

จากความหมายของ “การศึกษา” ข้างบนนี้พอสรุปได้ว่า “การพัฒนาคนให้มีคุณภาพ ทั้งความรู้ ความคิด ความสามารถ และความเป็นคนดี”

**ดังนั้น “การบริหารการศึกษา”    หมายถึง   “การดำเนินงานของกลุ่มบุคคล เพื่อพัฒนาคนให้มีคุณภาพ ทั้งความรู้ ความคิด ความสามารถ และความเป็นคนดี”

ความสำคัญของการบริหารสถานศึกษา

            การบริหารสถานศึกษาหรือการบริหารองค์กร  สิ่งที่ต้องตระหนักหรือให้ความสำคัญ คือการบริหารงานบุคคล เพราะบุคคลเป็นทรัพยากรที่มีค่าในองค์กร ที่สามารถพัฒนาศักยภาพได้ไม่มีที่สิ้นสุด ซึ่งจะทำให้องค์กรสามารถดำเนินกิจการต่างๆ ให้บรรลุวัตถุประสงค์ได้ ช่วยให้บุคคลที่ปฏิบัติงานในองค์กรมีขวัญและกำลังใจในการปฏิบัติงาน เกิดความจงรักภักดีต่อองค์กรที่ปฏิบัติงาน เสริมสร้างความมั่นคงแก่สังคมและประเทศชาติ นั้นหมายถึงผู้บริหารจะต้องมีความรู้เรื่องการบริหารเป็นอย่างดี

หลักการ แนวคิดและทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการบริหารสถานศึกษา

หลักการบริหารงานบุคคล

            สำนักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแห่งชาติ (2545)  ให้แนวคิดในการบริหารและการจัดการที่ดี เพื่อมาปรับใช้ในบริบทขององค์กรทางการศึกษา ในประเด็กดังนี้

1. การกำหนดจุดหมาย ผลที่คาดหวัง หรือภาพความสำเร็จของการบริหารและการจัดการที่ดี (Goal / Expected / Output)

2. กระบวนการบริหารและการจัดการที่ดี (Process)

3. ทรัพยากรในการบริหารจัดการที่ดี (Input / Resource)

4. ระบบควบคุม (Feedback / Control System)

5. ปัจจัยที่ส่งผลต่อความสำเร็จในการบริหารและการจัดการที่

            ขอบข่ายของการบริหาร

            กระทรวงศึกษาธิการ (2546) ได้กำหนดขอบข่ายภาระงานในการบริหารงานบุคคลไว้ประกอบด้วย 5 งาน ได้แก่

1. การวางแผนอัตรากำลังและการกำหนดตำแหน่ง

2. การสรรหาและการบรรจุแต่งตั้ง

3. การเสริมสร้างประสิทธิภาพในการปฏิบัติราชการ

4. วินัยและการรักษาวินัย

5. การออกจากราชการ

            สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (2545) ได้กำหนดขอบข่ายการบริหารงานบุคคลไว้ประกอบด้วย 6 งาน ได้แก่

1. การวางแผนกำลังคน

2. การสรรหา

3. การบรรจุแต่งตั้ง

4. การพัฒนา

5. การธำรงรักษา

6. การให้พ้นจากงาน

            สรุปได้ว่าขอบข่ายของการปฏิบัติงานของสถานศึกษาในการบริหารงานบุคคลนั้นมีภาระงานที่สำคัญๆ ที่สถานศึกษาควรปฏิบัติ ประกอบด้วย

1. การวางแผนอัตรากำลังและกำหนดตำแหน่ง โดยมีการวิเคราะห์ภารกิจและประเมินสภาพความต้องการกำลังคน กับภารกิจของสถานศึกษามีการจัดทำภาระงานสำหรับข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา และแจ้งภาระงาน มาตรฐานคุณภาพงาน มาตรฐานวิชาชีพ จรรยาบรรณวิชาชีพ เกณฑ์ประเมินผลงานแก่ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษาในสถานศึกษาก่อนมีการมอบหมายหน้าที่ให้ปฏิบัติงาน

2. การสรรหาและบรรจุแต่งตั้ง โดยมีการดำเนินการสอบแข่งขัน สอบคัดเลือกและคัดเลือกในกรณีจำเป็นหรือมีเหตุพิเศษในตำแหน่งครูผู้ช่วย ครูและบุคลากรทางการศึกษาอื่นในสถานศึกษา

            การบริหารเป็นทั้งศาสตร์และศิลป์  (Science and arts)

-  ศาสตร์ เพราะ มีหลักการ กฎเกณฑ์ และทฤษฏีที่เชื่อถือได้ เกิดจากการศึกษาค้นคว้าเชิงวิทยาสาสตร์

-  ศิลป์ เพราะต้องทำงานกับคน ต้องเลือกใช้วิธีการให้เหมาะสมกับแต่ละบุคคล ต้องฝึกให้ชำนาญ จึงต้องประยุกต์ใช้อย่างมีศิลป์

ทฤษฏีที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการสถานศึกษา

            ทัศนะดั้งเดิม

1. การบริหารเชิงวิทยาศาสตร์ (Scientific management)

Frederick. W. Taylor (เทเลอร์) บิดาแห่งการบริหารเชิงวิทยาศาสตร์ ได้เสนอ หลัก 4 ประการ

1. ใช้วิธีทางวิทยาศาสตร์ มีการแยกวิเคราะห์งาน

2. มีการวางแผนการทำงาน

3. คัดเลือกคนทำงาน

4. ใช้หลักการแบ่งงานกันทำระหว่างฝ่ายบริหารกับฝ่ายปฏิบัติ

            2.ทฤษฏีการจัดการเชิงบริหาร (Administration management)

- Henry Fayol : หลักการบริหาร 14 หลักการ และขั้นตอนการบริการ POCCC

- Chester Barnard : ทฤษฏีการยอมรับอำนาจหน้าที่

-  Luther Gulick : ใช้หลักการของ Fayol  โดยใช้คำย่อว่า POSDCoRB ซึ่งเป็นหน้าที่ 7 ประการ

            3.ทฤษฏีการบริหารแบบราชการ (Bureaucratic management)

- Max Weber พัฒนาหลักการจัดการแบบราชการ

1. มีกฎระเบียบข้อบังคับเพื่อควบคุมการตัดสินใจ

2. ความไม่เป็นส่วนตัว

3. แบ่งงานกันทำตามความถนัด ความชำนาญเฉพาะทาง

4. มีโครงสร้างการบังคับบัญชา

5. ความเป็นอาชีพที่มั่นคง

6. มีอำนาจหน้าที่ในการตัดสินใจ โดยมีกฎระเบียบรองรับ

7. ความเป็นเหตุเป็นผล

            ทัศนะเชิงพฤติกรรม (Behavioral viewpoint)

            1.ทฤษฏีพฤติกรรมระยะเริ่มแรก (Early behavioral theories)

- Hugo Munsterberg บิดาแห่งจิตวิทยาอุตสาหกรรม  ใช้หลักจิตวิทยาในการจำแนกคนงานให้เหมาะสมกับงาน

- Mary Parker Follett นักปรัชญาแห่งเสรีภาพของบุคคล เน้นสภาพแวดล้อมในการทำงานและการมีส่วนร่วม

            2. การศึกษาที่ฮอว์ธอร์น (Hawthorne studies)

- การทดลองของบริษัท เวสเทิร์น อิเล็กทริก ที่เมืองฮอว์ธร์น เพื่อศึกษาเกี่ยวกับผลของแสงไฟต่อประสิทธิภาพในการทำงาน

ในช่วงท้ายของการทดลอง Elton Mayo ร่วมทำการทดลอง สรุปข้อค้นพบว่า

            1.เงินไม่ใช้สิ่งจูงใจสำคัญเพียงอย่างเดียว

            2.กลุ่มไม่เป็นทางการมีอิทธิพลต่อองค์การ

            3. การเคลื่อนไหวเชิงมนุษยสัมพันธ์ (Human relation movement)

- Abraham Maslow :  มาสโลว์                  ทฤษฏีลำดับขั้นความต้องการ

- Douglas McGregor : แมคเกรเกอร์          ทฤษฏี X และทฤษฏี Y

            4. หลักพฤติกรรมศาสตร์ (Behavioral science approach)

- เป็นการนำผลการวิจัยเชิงวิทยาศาสตร์ เพื่อพัฒนาทฤษฏีเกี่ยวกับพฤติกรรมของมนุษย์ จากศาสตร์ สาขาต่างๆ เมื่อ

- นำไปทดสอบแล้วจะเสนอให้นักบริหารนำไปใช้ เช่น ทฤษฏีการตั้งเป้าหมาย ของ Locke

            ทัศนะเชิงปริมาณ (Quantitative viewpoint)

            1.การบริหารศาสตร์ (Management science)

- มุ่งเพิ่มความมีประสิทธิผลในการตัดสินใจจากการใช้ตัวแบบคณิตศาสตร์และวิธีการเชิงสิติ ซึ่งแพร่หลายได้รวดเร็วเนื่องจากความก้าวหน้าทางคอมพิวเตอร์ที่สามารถวิเคราะห์ข้อมูลได้อย่างซับซ้อนมากขึ้น

            2. การบริหารปฏิบัติการ (Operation management)

- ยึดหลักการบริหารกระบวนการผลิตและให้บริการ

- กำหนดตารางการทำงาน

- วางแผนการผลิต

- การออกแบบอาคารสถานที่ การประกันคุณภาพ

- การใช้เทคนิคเครื่องมือต่างๆ เช่น เทคนิคการทำนายอนาคต

- การวิเคราะห์รายการ ตัวแบบเครือข่ายการทำงาน การวางแผนและควบคุมโครงการ

            3. ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหาร (management Information System)

- สารสนเทศบริหารศาสตร์ MIS เน้นการนำเอาระบบข้อมูลสารสนเทศโดยอาศัยเครื่องคอมพิวเตอร์มาใช้ในการบริหาร (Computer based information system : CBISs)

            ทัศนะร่วมสมัย (Contemporary viewpoint)

            1. ทฤษฏีเชิงระบบ (System theory)

ระบบแบ่งออกเป็น 2 ลักษณะ คือ ระบบเปิดและระบบปิด ไม่ได้แยกออกจากกัน  มีลักษณะอยู่ 9 ประการ

- มีปัจจัยป้อนเข้าจากภายนอก

- มีกระบวนการที่ก่อให้เกิดผลผลิต

- ปัจจัยป้อนออกเป็นผลผลิตหรือบริการ

- มีวงจรต่อเนื่อง

- มีการต่อต้านแนวโน้มสู่ความเสื่อมของระบบ

- ข้อมูลย้อนกลับเพื่อการปรับตัว

- มีแนวโน้มสู่ความสมดุล

- มีแนวโน้มสู่คามซับซ้อน

- มีหลายเส้นทางเพื่อบรรลุจุดมุ่งหมาย

            2. ทฤษฏีการบริหารตามสถานการณ์ (Contingency theory)

หลักการบริหารงานที่เหมาะสมขึ้นอยู่กับสถานการณ์หนึ่งๆ เท่านั้น ในสถานการณ์ที่ต่างไป ผู้บริหารอาจกำหนดหลักการจากการวิเคราะห์ลักษณะเฉพาะของแต่ละสถานการณ์เพื่อกำหนดแนวทางให้เหมาะสมกับโครงสร้าง เป้าหมายและผู้ปฏิบัติงานในองค์การ

            3 ทัศนะที่เกิดขึ้นใหม่

ทฤษฏี Z  ทฤษฏีการบริหารแบบญี่ปุ่น โดย William Ouchi โดยรวมหลักการบริหารแบบอเมริกันรวมกับแบบญี่ปุ่นมีหลักการสำคัญคือ ความมั่นคงในงาน การมีส่วนร่วมในการตัดสินใจ รับผิดชอบปัจเจกบุคคล เลื่อนตำแหน่งช้า ควบคุมไม่เป็นทางการ แต่วัดผลเป็นทางการ สนใจภาพรวมและครอบครัว

การประยุกต์ใช้ 

   รู้หลักการบริหารสถานศึกษาปฐมวัยที่ถูกต้อง

การประเมิน

ตนเอง มาเรียนทันเวลา ตั้งใจฟัง

เพื่อน ตั้งใจฟัง มีคุยกันบ้างในห้องเรียน

อาจารย์ มีการเตรียมการสอนที่ดี